Çalışma hayatında her birey, emeğinin karşılığını almak ve güvenli bir ortamda çalışmak ister. Ancak birçok çalışan, haklarını tam olarak bilmediği için haksızlığa uğradığında nasıl hareket etmesi gerektiğini bilemez. Oysa Türkiye’de yürürlükte olan İş Kanunu, işçilere oldukça geniş haklar tanımakta ve bu hakların korunması için ciddi yaptırımlar öngörmektedir.
İş Kanunu’na göre işçi, bir iş sözleşmesine dayanarak başkasına bağımlı şekilde çalışan kişidir. Bu tanım, işçiye belirli yasal korumalar sağlar. En temel hakların başında ücret hakkı, eşit muamele hakkı ve iş sağlığı ve güvenliği hakkı gelir. Her işveren, çalışanına asgari ücretin altında ödeme yapamaz, ücretleri zamanında ödemekle yükümlüdür ve işçiyi cinsiyet, yaş, dil, ırk veya inanç gibi nedenlerle ayrımcılığa uğratamaz.
Ücret konusu, işçilerin en sık karşılaştığı sorunların başında gelir. Ücretin gecikmeli veya eksik ödenmesi, işçinin mağduriyetine yol açabilir. Bu durumda çalışan, önce yazılı olarak ihtarda bulunabilir; sonuç alınamaması halinde yasal yollara başvurabilir. Ayrıca fazla mesai, resmi tatillerde çalışma, yıllık izin hakkı ve hafta tatili gibi konular da yasal olarak düzenlenmiş ve işçilerin lehine güvence altına alınmıştır.
Bir diğer önemli alan ise iş sağlığı ve güvenliğidir. İşveren, çalışanlarının güvenli bir ortamda çalışmasını sağlamakla yükümlüdür. Bu kapsamda gerekli koruyucu ekipmanların temini, iş güvenliği eğitimlerinin verilmesi ve risk değerlendirmelerinin yapılması işverenin sorumluluğundadır. İş kazaları veya meslek hastalıkları durumunda, işçi hem tazminat hakkına hem de Sosyal Güvenlik Kurumu nezdinde hak taleplerine sahiptir.
İşten çıkarılma ya da sözleşmenin feshi durumunda da işçiyi koruyan çok sayıda yasal düzenleme vardır. Haksız veya geçersiz nedenle işten çıkarılan çalışan, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, kullanılmayan yıllık izin ücreti gibi haklarını talep edebilir. Ayrıca işçinin, işverenin yükümlülüklerini yerine getirmemesi durumunda “haklı nedenle fesih” hakkı da bulunur. Bu hak, işçinin tazminatını kaybetmeden sözleşmesini sonlandırmasını sağlar.
İş hayatında en sık yapılan hatalardan biri, işe başlarken sözleşmenin detaylarına dikkat edilmemesidir. Yazılı sözleşme yapılmaması, ilerleyen dönemde ispat açısından büyük sorunlar doğurabilir. Bu nedenle işe başlamadan önce mutlaka sözleşmenin yazılı olması, hak ve sorumlulukların açıkça belirtilmesi gerekir.
Sonuç olarak, işçi haklarını bilmek yalnızca bir tercih değil, çalışma hayatında güvenli adımlar atmanın ön koşuludur. Haklarınızın ihlali durumunda sessiz kalmak yerine yasal yollara başvurmak, hem sizin hem de benzer durumda olan diğer çalışanların hakkını korur.
Avukat Rümeysa Aksoy, iş hukuku alanındaki deneyimiyle işçilerin hak kaybı yaşamadan adil bir süreç geçirmesi için profesyonel hukuki destek sunmaktadır.
